Zorunlu genel sağlık sigortası, ülkedeki tüm kişilerin doğumundan önce başlayıp ölümüne kadar devam eden zorunlu sağlık güvencesine sahip olması anlamına gelmektedir. Sağlık hizmetlerine erişemeyen hiçbir vatandaşın kalmaması hedefi ile başlatılan zorunlu genel sağlık sigortası uygulaması 1/1/2012 yılında hayata geçirilmiştir.
Kimler genel sağlık sigortalısıdır, kimler değildir? Bu sorunun cevabı 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanununun 60.maddesinde maddeler halinde çalışan, emekli, işsiz tüm toplum kesimleri sayılmış. Milletvekilleri ile Anayasa Mahkemesi başkan ve üyelerinin yanı sıra cezaevlerinde hükümlü ve tutuklu bulunanlar hariç tutulmuştur.
Çalışan ve emekliler ile bunların aile fertleri zaten önceden de sosyal güvenceleri üzerinden sağlık sigortaları bulunuyordu, aslında yeni olan çalışma ya da emeklilikle hiçbir bağlantısı olmayan kesimler kapsama alınmıştır. Bunların içerisinde 25 yaşını doldurmuş ve henüz bir işte çalışmayan kişiler ile işsiz olanlar en önemli kesimi oluşturuyor. Bunların sağlık güvencesi nasıl sağlandı, primlerini kim ödeyecek, yeni olan bu bölüm.
Bununla ilgili vatandaşların gelir testine gitmeleri, sonucunda aile içi kişi başı aylık geliri asgari ücretin 1/3 ünden (852,8 TL) az olanlar (60/c-1 statüsü) eski yeşil kartın devamı niteliğinde primleri devlet tarafından karşılanacak, ancak bu kişiler sadece devlet hastanesinden yararlanıp özel ve üniversite hastanelerinden yararlanamayacaklar, geliri yüksek çıkan veya gelir testine başvurmayanlar (60/g statüsü) ise aile reisinin kim olduğunu SGK ya bildirip onun üzerinden tüm aile için ayda 76,75 TL prim ödeyerek GSS li olacaklardır. Prim ödemek durumunda olan bu kesim 60 günden fazla borç yaparsa sağlıktan yararlanamayacak, ya da hiç sağlıktan yararlanmamış olsa bile bu borç otomatik olarak işleyecektir. Yani bu kişiler farklı gerekçeler ileri sürerek sağlık sigortası dışına çıkamayacaklardır.
Yeni olan bu bölüm sayesinde sistemin adı genel sağlık sigortası (GSS) olmuştur. Bu bölümün işleyişi nedeniyle şimdiye kadar 5 milyona yakın kişinin toplam 13 milyar liraya yakın prim borcu bulunuyor. 2012’den beri bir kişinin borcu 25 bin lirayı bulabiliyor. Aslında GSS prim borcu olanların içerisinde geliri düşük ve yeşil kartlı olması gerekip de bunların hiç farkında olmaması nedeniyle gelir testine başvurmadığı için borçlandırılmış kesimler de bulunmaktadır. Bu kişilerin borçlarına yönelik 2018 yılına kadar bazı düzenlemeler ile ceza ve faizler silinip yeniden yapılandırmalar yapıldı. E-devlet üzerinden ‘Sosyal Güvenlik Kurumu/Genel Sağlık Sigortası Tescil ve Prim Borcu Sorgulama “https://www.turkiye.gov.tr/ sgk-gss-borc-dokumu” sekmesine tıklayıp borç sorgulaması yapabiliyorsunuz.
Sağlık hizmetlerine erişemeyen hiçbir vatandaşın kalmaması hedefi ile getirilmiş olsa da bazı vatandaşlar GSS sisteminin haksız bir sistem olduğunu ve bu borçları ödemek zorunda olmadıklarını belirtmektedirler. Vatandaş lehine olmasına rağmen vatandaşlardan bu tür eleştirilerin gelmesi, düzeltilmesi gereken hususların yanı sıra bu konuda bilgilendirme ve bilinçlendirmenin eksik veya yetersiz olduğunu akla getiriyor.
Geliri asgari ücretin 1/3 ünden (852,8 TL) az olanlar (60/c-1 statüsü) ile hiç prim ödemeden; daha yüksek olanlar (60/g statüsü) ise tüm aile için ayda 76,75 TL prim ödeyerek sisteme dahil edildiği bu ikili sistem 1 Mart 2017 tarihinde revize edilerek bu hale evrildi. Daha öncesinde prim ödemesi gereken kesimler 3 kademe olarak belirleniyor ve ücreti 614 TL ye kadar çıkabiliyordu. Bu durumdan yüksek gelirli kesim karlı çıkmış olmakla birlikte düzeltme sonucunda sistem günün şartlarına uygun ve daha uygulanabilir hale getirilmiştir.
GSS isteğe bağlı olmayıp tıpkı çalışanlardaki sigorta gibi zorunlu bir sigorta türüdür. Şayet;
- Çalışmıyor iseniz,
- Herhangi bir yerde çalışmakta iken ayrılmış ve aradan 100 gün geçmiş ise,
- Herhangi bir şekilde gelir veya aylık almıyor iseniz,
- Askerlikten terhis olmuş veya cezaevinden çıkmış iseniz,
- Yurtdışından yeni gelmiş iseniz,
- Lise bitirilmiş ve 20 yaşını veya üniversite bitirilmiş ve 25 yaşını doldurmuş iseniz GSS primi ödemeye başlamanız gerekmektedir.
Aylık geliriniz belirli bir miktarın aşağısında ise de hiç prim ödemeden sağlık hizmetlerinden faydalanabilmeniz için kaymakamlıklardaki gelir testi birimlerine başvurup gelir testi yaptırmanız gerekmektedir. Ancak gelir testi yaptırdıktan sonra tarafınıza prim borcu yansıtılmış ise de bu borçları ödemek durumundasınız. Ancak ve ancak herhangi bir af çıkması durumunda bu borçlarınızı ödemezsiniz.
GSS sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin GSS den yararlanabilmesi için, tıpkı Bağ-Kurlular gibi 60 günden fazla prim borcu bulunmalı. Yani 60 günden fazla prim borcunuz var ise muayene olamazsınız. Öncelikle borçlarınızı ödemeniz gerekmektedir. Hastane veya Eczaneye gitmeden GSS den yararlanma hakkınız olup-olmadığını ise E-Devletten “https://www.turkiye.gov.tr/spas-mustahaklik-sorgulama” sekmesini tıklayarak öğrenebilirsiniz. Durumunuz “müstehaktır” olarak görünüyorsa bu GSS den yararlanabileceğiniz anlamına gelmektedir.
Ancak borcunuz olması nedeniyle E-Devlet sorgusu “müstehaktır değildir” şeklinde görünse de aşağıda sayılan istisnai hallerde hastane ve eczanelere müracaat edip sağlık sigortanızdan borcunuz yokmuş gibi yararlanabilirsiniz.
- Acil hal,
- 18 yaş altı çocuklar,
- Analık halinde gebeliğin başladığı tarihten başlayıp doğumdan sonraki sekiz haftalık süre
- İş kazası ile meslek hastalığı hali,
- Trafik kazası,
- Ağır engelli olduğuna dair “Engelli Sağlık Kurulu Raporu” olan kişiler,
